معاونت بهداشت

به گزارش روابط عمومی معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز، مهندس علی اصغر  مراد حاصلی کارشناس سلامت محیط و کار مرکز بهداشت استان خوزستان در ششمین روز از پویش ملی بدون دخانیات" 10 خردادماه 1403 "  با پیام "حفاظت از کودکان و نوجوانان؛ با آموزش و توانمندسازی همگانی در برابر دخانیات" گفت: آسیبهای اجتماعی و به ویژه پدیده اعتیاد از جمله مخاطرات مهم برای نوجوانان محسوب می شود که بی توجهی به آن میتواند تمام تلاشهای تربیتی مدرسه و خانواده را تحت الشعاع قرار داده و موجب شکست آن شود و در نتیجه آینده نسل جوان کشور را دچار خطر کند ضرورت توجه به مخاطرات تربیتی دانش آموزان در زمینه آسیبهای اجتماعی و رفتارهای پرخطر بسیار در بحث آموزش مورد تاکید است.

 

مهندس مراد حاصلی اظهار داشت: علاوه بر فعالیت های عمومی گسترده ای که در جهت مصون سازی دانش آموزان در قالب کتابهای درسی و فعالیتهای تربیتی وجود دارد، باید نظارت برنامه ریزی و اجرای فعالیتهای تخصصی جهت پیشگیری از استعمال دخانیات و سایر آسیبهای اجتماعی را نیز مورد توجه قرار داد.

 

وی افزود: عوامل مخاطره آمیز و آسیبهای اجتماعی متعددی کودکان و نوجوانان را تهدید میکند. اما آنچه که باید به آن توجه و تمرکز ویژه ای داشت موضوع رفتارهای پرخطر است که از دخانیات تا مصرف انواع مواد مخدر، خشونت و غیره را شامل میشود و در این بین موضوع خطر گرایش به مصرف دخانیات و مواد مخدر باید اولویت بیشتری دربرنامه ها و اقدامات آموزشی داشته باشد.

 

وی خاطرنشان کرد: در بحث آموزش رویکرد مداخلات خود مراقبتی موثرترین میباشد برای این منظور همکاری و مشارکت نهادها و مراکز مشاوره ای درمانی و حمایت اجتماعی در امر خدمات غربالگری آموزش درمان مشاوره و مددکاری را می طلبد. در بحث آموزش همچنین راهکار اصلی پیشگیری اولیه است. این راهکار چارچوب تربیتی را تعیین می کند که به موجب آن تمرکز اصلی بر آموزش مهارتهای خود مراقبتی است. به این معنا که آموزش این مهارتها موجب میشود که کودکان و نوجوانان قادر باشند که از خود در برابر رفتارهای پرخطر رویدادهای مخاطره آمیز عوامل مخاطره آمیز و بطور کلی در برابر آسیبهای اجتماعی محافظت و مراقبت کنند.

 

وی تصریح کرد:  به هر حال کودکان و نوجوانان ما به تناسب رشد جسمی و سنی شان تغییرات روانی و اجتماعی گوناگونی را پشت سر می گذارند نخستین قدم برای کمک به کودکان و نوجوانان این است که این تغییرات به خوبی شناخته شود و به تناسب آن سبک و شیوه های ارتباط با فرزندان دانش آموزان و کودکان و نوجوان طراحی، اصلاح و بهبود یابد.

 

او می گوید: همچنین به همان اندازه که نگران بیماریها و مخاطرات سلامت جسمی فرزندان هستیم باید توجه داشته باشیم و دقت کنیم که چه خطراتی سلامت روانی اجتماعی آنان را تهدید میکند و از کنار این خطرات به سادگی و آسانی عبور نکنیم فرزندان ما بویژه در دوره نوجوانانی هیجان خواه کنجکاو و با تغییرات خلقی و عاطفی گسترده ای هستند و به همین دلیل گرایشهای مخاطره آمیز ممکن است در ایشان وجود داشته باشد.

 

مهندس مراد حاصلی تاکید کرد: کودکان و نوجوانان حتی در صورتی که دارای سلامت روانی اجتماعی بالا باشند و از محیط حمایتگرانه ای برخوردار باشند باز هم بی نیاز از مهارتهای خود مراقبتی نیستند باید بکوشیم که این مهارت ها را در بین کودکان و نوجوانان ترویج کنیم یک نمونه از مهم ترین این مهارتها مهارت نه گفتن » است. فرزندان ما باید قادر باشند در برابر فشار همسالانشان و یا در سایر زمینه ها و موقعیتهای مخاطره آمیز و آسیب های اجتماعی بتوانند از خود مراقبت نمایند و با جرات «نه» بگویند اگرچه ممکن است درست باشد که بیشتر فشاری که کودک احساس میکند از ذهن خود او نشات میگیرد اما ممکن است در مقطعی توسط شخص دیگری تحت فشار قرار گیرد تا سیگار یا سایر محصولات تنباکو را امتحان کند مهارت آموزی و مهیا نمودن آنها این توانمندی را به آنها می دهد که نه بگویند به همراه فرزندانتان راههایی برای «نه» گفتن به فشار همسالان بیابید. سناریوهای مختلف را با آنها تمرین کنید گاهی اوقات ممکن است سخت باشد که بدانید چگونه از موقعیتی که در آن احساس ناراحتی میکند خلاص شود تمرین سناریوهای مختلف از قبل ممکن است مفید باشد. همچنین در مواردی ممکن است خانواده ها با رفتار پرخطری در فرزندانشان روبرو شوند و نشانه هایی از خطر را در ایشان ببینند. آنچه در این رویدادها و موقعیتها اهمیت دارد این است که خانواده با حمایت های روانی اجتماعی مورد نیاز و نیز ظرفیتها و حمایتهای اجتماعی موجود در این زمینه آشنا باشد و بتواند از این حمایتها برای مداخله به موقع و موثر استفاده کنند.

 

وی گفت: دود دخانیات حاوی حدود ۷۰۰۰ ماده شیمیایی است که سرطان زایی ۷۰ ماده آن به اثبات رسیده است. طیف وسیعی از خطر ابتلا به بیماریهایی مانند آسم انسداد مزمن ریه سرطان و بیماریهای قلبی عرووقی برای مصرف کنندگان و افراد در معرض دود دست دوم وجود ولی با وجود این بسیاری از مردم به دلیل وابستگی به نیکوتین به مصرف دخانیات ادامه میدهند و محافظت از کودکان در برابر قرار گرفتن در معرض دود ناشی از این عادت کشنده میتواند دشوار باشد. در اینجا برخی از اقداماتی که میتوانید برای محافظت از فرزندان خود در برابر دود سیگار انجام دهید، ارائه شده است.

 

چند توصیه برای والدین

وی به والدین توصیه کرد:

• الگوی مناسبی برای فرزندان خود باشید و هرگز بر خلاف گفته خود عمل نکنید.
• فضایی ایجاد کنید که فرزندانتان در آن احساس آرامش کنند.
• به صحبت های فرزندانتان خوب گوش کنید با لبخند تکان دادن سر و استفاده از جملات مثبت
• نظیر "چقدر جالب ". من این را نمی دانستم " و .... آنها را به گفتن بیشتر تشویق کنید.
• از فرزندانتان انتظار نداشته باشید آرزوهای برآورده نشده شما را محقق کنند.
• از قبل خود را برای پاسخ گویی به سؤالات کنجکاوانه فرزندانتان آماده کنید. ممکن است روزی از شما بپرسند که آیا تاکنون سیگار مصرف کرده اید؟ این فرصت خوبی است که علت عدم مصرف خود را به زبان فرزندتان به آنها منتقل کنید یا اگر احیاناً قبلاً مصرف کرده اید علت گرایش خود را به سیگار و سپس کنار گذاشتن آن را به ایشان بگویید و اینکه حالا چرا می خواهید فرزندتان اشتباه شما را تکرار نکند به یاد داشته باشید که نباید مسائل را بیش از اندازه تشریح کنید تا مباداکنجکاوی آنها برانگیخته شود.
• تقویت قدرت اعتماد به نفس تصمیم گیری و از بین بردن افسردگی و کمرویی فرزندان آنها را در برابرشرایط آسیب را مقاوم سازید.
• راه مقاومت و پایداری در برابر فشار همسالان را در خصوص مصرف سیگار به فرزندانتان بیاموزید تا از نه گفتن به آنها نهراسند.
• موانع را بردارید به فرزندانتان انگیزه بدهید و از آنها حمایت کنید.
• وقت بیشتری را با فرزندانتان صرف کنید با آنان به رستوران ،پارک کوه سینما و.... بروید. به اتفاق آنان
• به موسیقی گوش دهید و از همه مهم تر به آنان ابراز عشق کنید و بگویید که دوستشان دارید؛ سعی کنید
• حتی آهنگ صدایتان ملایم و دوستانه باشد.
• مواضع خود را برابر سیگار مواد و الکل مشخص کنید و صریحاً آن را به زبان بیاورید.
• عقاید خود را به زور به آنها تحمیل نکنید.
• قوانین مناسب و سازنده مشخصی را در خانواده وضع و نظم لازم را برقرار کنید و برای سرپیچی از آن
• تنبیهات مناسبی در نظر بگیرید و قاطعانه آنها اجرا نمایید.
• سعی کنید در ساعات غذا خوردن همه اعضای خانواده را دور هم جمع کنید.
• فرزندان خود را قبل از رسیدن به سنین بحرانی نسبت به مضرات و عواقب ویرانگر مصرف دخانیات آگاه کنید.
• از چگونگی دوست یابی و معاشرت فرزندان خود با دیگران آگاه باشید با والدین دوستانشان ارتباط برقرارکنید. در صورتی که به منزل دوستشان رفتند حتماً از حضور والدین ایشان در منزل مطمئن شوید و به حضور سایر اعضای خانواده اکتفا نکنید.
• به نحوه خرج کردن پول توسط فرزندانتان اهمیت بدهید. . برای اوقات فراغت آنان برنامه ریزی کنید همواره آنان را به مطالعه ورزش و تفریحات سالم ترغیب نمایید.

• و زمینه این امور را برایشان فراهم کنید. زمان مناسبی را به گفتگو اختصاص دهید چرا که فرزند شما ارزش نصایح تان را با ارزش زمانی که به آن اختصاص داده اید می سنجد.
• راهنماییهای خود را از طریق مربیان و دبیرانشان به آنها منتقل کنید جوانان باورها و ارزش های خود را دارند. طبیعتاً اگر والدین بهترین نصایح را هم بگویند ممکن است آنها را نپذیرند. شنیدن نصایح شما از زبان مربیان و دبیرانشان تأثیر بیشتری بر آنها می گذارد.
• بین فرزندانتان تبعیض قائل نشوید.
• تفکر انتقادی را که از ویژگیهای دوران بلوغ و نوجوانی است در فرزندان خود سرکوب نکنید.
• آنان را به رعایت اصول مذهبی و انجام فرائض دینی تشویق کنید.
• در انجام فعالیت های منطقی به فرزندان خود استقلال و آزادی بدهید.
• در رفتارهای خود بیشتر دقت کنید ممکن است با تمسخر یک معتاد و یا صحبت کردن با لحن افراد
• معتاد پیام نادرستی را به فرزندتان منتقل کنید.
• اگر میخواهید مانع پویایی و رشد جسم و روان فرزندانتان نشوید از انتقاد غیر سازنده، تمسخر و شرمنده
• کردن آنان مخصوصاً در مقابل دیگران جداً بپرهیزید.
• فرزندانتان را به خاطر رفتارهای مثبت آنان تشویق کنید.
• در موقعیتهای بحرانی فشارها و تنشهای روحی راهنما و همراه فرزندان خود باشید.
• هرگز فضای خانه را متشنج نکنید و از مشاجره و بحث های بیهوده بپرهیزید.
• مسئولیت و تکلیفی به فرزندان خود بدهید که با توان آنان متناسب باشد.
• در روابط خود با فرزندان تان همواره صادق و مهربان باشید.
• همواره در نظر داشته باشید که خانواده ها در زمینه پیشگیری از استعمال دخانیات نقش بسیار مؤثرتری
• بر عهده دارند.
• به منظور پیشگیری از سیگاری شدن فرزندان قدرت نه گفتن را در آنان تقویت کنید. به آنها بگویید
• برای آن که بگوئید نه به روش زیر عمل کنید:
• زمان مناسبی را برای " نه " گفتن انتخاب کنید.
• تا جای ممکن از آشنایی و نزدیک شدن به افراد نامناسب خودداری کنید تا مجبور نباشید درموقعیت های سخت بعدی خود را تحت فشار پیشنهادهای نابود کننده، احساس کنید. مهم ترین نه را به خود بگویید بارها و بارها با خود بگویید نه من با چنین افرادی دوستی نخواهم کرد" یا " نه، من هرگز چنین پیشنهادهایی را نمی پذیرم. . اگر چیزی به شما پیشنهاد شد که نمی خواهید آن را بپذیرید خیلی محکم بایستید و با بیشترین توان خود یک جمله کوتاه بگویید و بلافاصله محل را ترک کنید. بعد از گفتن "نه"، باید ارتباط خود را با افراد نامناسب به طور کامل قطع کنید.
• خود را در معرض وسوسه های بعدی این افراد قرار ندهید.
• تصاویر مثبتی از خود و آینده خود در ذهن داشته باشید که بتوانید در زمان هجوم وسوسه ها با
• استفاده از این تصاویر دوباره به خودتان بگویید نه من آینده خود را نابود نخواهم کرد.

 

*راههای دیگر برای «نه» گفتن عبارتند از:

مهندس مرادحاصلی برخی موارد نه گفتن را بدین شرح توضیح داد:

• شوخی کردن و تغییر موضوع
• قاطعانه گفتن نه من علاقه ای ندارم.
• پیشنهاد کارهای دیگری که ممکن است به جای سیگار کشیدن انجام دهند.
• ترک موقعیت بدون گفتن چیزی اگر هیچ چیز دیگری کارساز نیست.
• برای حفاظت خود خانواده و همه عزیزانمان منزل و وسیله نقلیه خود را عاری از دخانیات کنیم.
• سموم موجود در دود فرآورده های دخانیات به محیط اطراف حتی لباس و پوست و مو وسایل مختلف ومی چسبند و تا مدتها باقی میمانند. حتی در صورت ارتباط با افراد عادی و غیر سیگاری، این سموم به آنها منتقل میشود به عنوان مثال وقتی فردی سیگاری کودکی را در آغوش می گیرد، این سموم به این کودک منتقل میشود.
• از عدم مصرف هرگونه مواد دخانی در مهد کودک مدرسه و یا محل نگهداری فرزندانمان مطمئن شویم.
• رستورانها مکانهای تفریحی و اماکن عمومی را انتخاب کنیم که عاری از دخانیات باشند.
• فردا برای ترک سیگار دیر است همین امروز با مراجعه به مراکز بهداشتی - درمانی و دریافت خدمات مشاوره ترک دخانیات خود و خانواده امان را از عوارض مرگبار دخانیات حفظ کنیم.
• فرزندان خود را قبل از رسیدن به سنین بحرانی نسبت به مضرات و عواقب ویرانگر مصرف دخانیات آگاه کنیم.
• از چگونگی دوستیابی و معاشرت فرزندان خود با دیگران آگاه باشیم با والدین دوستانشان ارتباط برقرار کنیم در صورتی که به منزل دوستشان رفتند حتماً از حضور والدین ایشان در منزل مطمئن شویم و به حضور سایر اعضای خانواده اکتفا نکنیم.

راهکارهایی برای ترویج فرهنگ دوری از دخانیات در مدارس:

کارشناس سلامت محیط و کار مرکز بهداشت استان خوزستان چند راهکار برای ترویج فرهنگ دوری از دخانیات در مدارس را به شرح ذیل ارائه نمود:

 1- حمایت مدیریتی از خط مشیهای تعیین شده و برنامه عملیاتی طرح مدارس بدون دخانیات

• تدوین خط مشی و برنامه عملیاتی مدارس بدون دخانیات و تصویب و ابلاغ آن توسط مقام تصمیم گیرنده
• تعیین اعضای کمیته یا نمایندگان مورد نظر هر مدرسه جهت پایش و همکاری
• تصویب برنامه های حمایتی در راستای ابتکار مدارس بدون دخانیات

2-ممنوعیت مصرف محصولات دخانی در مدارس

• تصویب و ابلاغ خط مشی ممنوعیت مصرف محصولات دخانی در مکانهای عمومی باز و سرپوشیده مدارس توسط کارکنان
• ارائه برنامه و محتوای آموزشی به کارکنان مربیان و دانش آموزان داوطلب همیار سلامت) برای تشویق یا تذکر به مصرف کنندگان محصولات دخانی

3-ایجاد محیط حمایتی

• نصب علائم هشدار دهنده ممنوعیت مصرف دخانیات در تمامی ساختمانها و محوطه های باز پیرامون مدارس و انتشار آن در کانالها و سایتها در فضای مجازی
• انتشار پیام های اطلاع رسانی با استفاده از کانالهای ارتباطی مدارس در فضای مجازی که موید ممنوعیت استعمال دخانیات در داخل مدارس و محیط پیرامون آنها باشد.
• بازدید و ارزیابی از محوطه های مذکور و نیز رصد فضای مجازی و کانالهای ارتباطی هدف به منظورتدوین و برنامه ریزی برای اجرای برنامه های تشویقی فرهنگی آموزشی در مدارس
• برگزاری مسابقات و همایشهای ورزشی و فرهنگی با محوریت ته به دخانیات و جلب مشارکت کارکنان و دانش آموزان به منظور تحقق مدارس بدون دخانیات
• بررسی میدانی محیط پیرامونی مدارس از نظر میزان فروش و تبلیغ محصولات دخانی و نظارت برعدم استعمال دخانیات توسط کارکنان در محیطهای داخلی و بیرونی مدارس

4- پایه گذاری و ارائه خدمات رایگان ترک

• تدوین سازوکاری برای تشویق خدمات ترک استعمال دخانیات
• ارزیابی وضعیت مصرف دخانیات در بین کارکنان مدارس مراجعه به پزشک معالج یا استفاده از سامانه
• جهت دریافت خدمات ترک
• ارائه خدمات حضوری یا آنلاین جهت ترک دخانیات در مدارس هماهنگی با حداقل یک مرکز معتبرارائه کننده خدمات ترک استعمال دخانیات در بیرون مدارس و برقراری مکانیسم ارجاع متقاضیان توسط مدارس
• تدوین و اجرای شیوه نامه برای تسهیل دسترسی کارکنان به خدمات خود مراقبتی در زمینه ترک استعمال دخانیات ارائه شده توسط اپلیکیشن خدمات آنلاین و سامانه های تلفنی و یا مراجعه به مراکز مربوطه مورد تایید وزارت بهداشت
• برگزاری کارگاههای آموزشی ارائه بسته های اطلاع رسانی ترک دخانیات

5- آموزش کارکنان و دانش آموزان نسبت به خط مشیهای مکانهای بدون دخانیات

• تسهیل و پیگیری شرکت کارکنان و دانش آموزان در دوره های آموزشی آگاهی از مضرات مصرف محصولات دخانی مواجهه با دود دست دوم و عوارض آن جهت دستیابی به مکانهای بدون دخانیات

6- ممنوعیت فروش محصولات دخانی در محوطه های پیرامون مدارس

• اطلاع رسانی به متصدیان مراکز فروش جهت ممنوعیت عرضه و فروش محصولات دخانی در محدوده صد متری مدارس و درخواست برای نصب تابلوی ممنوعیت فروش محصولات دخانی یا پوسترهای اطلاع رسانی در خصوص مضرات استعمال دخانیات
• بازدید فصلی از مراکز فروش در محوطه های وابسته به مدارس و در محدوده صد متری آن
• تقدیر از کسبه پایبند به عدم فروش محصولات دخانی در مراکز فروش در شعاع صد متری مدارس

7-ممنوعیت ترویج و تبلیغات مستقیم و غیر مستقیم محصولات دخانی در محوطه های مدارس و پیرامون آن

• اطلاع رسانی در خصوص ممنوعیت ترویج و تبلیغات محصولات دخانی در فضای فیزیکی و مجازی مدارس اعم از فضای آموزشی و اداری
• تعیین مسئول نظارت بر حسن اجرای عدم ترویج و تبلیغ (مستقیم و غیر مستقیم) محصولات دخانی در فضای فیزیکی و مجازی مدارس اعم از فضای آموزشی و اداری
• نظارت منظم نماینده منتخب مدارس برای مقابله با موارد تبلیغات مستقیم یا غیر مستقیم) محصولات دخانی در ترویج و تبلیغات مستقیم و غیر مستقیم محصولات دخانی در فضای فیزیکی و مجازی مدارس اعم از فضای آموزشی و اداری

8- امتناع از دریافت هرگونه حمایت از طرف صنایع دخانی و اجرای هرگونه پروژه مشترک

• تدوین شیوه نامه و پایه ریزی سازوکاری برای اجرا و پایش و اعمال قانون در مقابله با دریافت هرگونه حمایت از طرف صنایع دخانی
• اطلاع رسانی و آگاهی بخشی در خصوص ممنوعیت دریافت هرگونه حمایت و انجام پروژه مشترک با صنعت دخانیات به کارکنان معلمان مربیان و دانش آموزان

 

9-مسئولیت اجتماعی مدارس در قبال مدیریت محصولات دخانی در کشور

• تصویب خط مشی و فعالیتهای حمایتی در زمینه آموزش اطلاع رسانی آگاهی بخشی و حمایت طلبی در راستای اجرای برنامه کنترل دخانیات کشور (در زمان برگزاری برنامه های مربوط به هفته بدون دخانیات توسط وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی)