معاونت بهداشت

 

"عدالت در سلامت با پزشکی خانواده و نظام ارجاع"

 

 

 

به گزارش روابط عمومی معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز، دکتر مهرداد شریفی سرپرست معاونت بهداشت و رئیس مرکز بهداشت استان خوزستان در اولین روز از هفته سلامت گفت: موفقیت برنامه مراقبت های اولیه بهداشتی (PHC) در قالب نظام شبکه های بهداشتی درمانی کشور و در حال حاضر با رویکرد نظام جامع و همگانی سلامت، موجب به کارگیری چهار اصل بنیانی نظام شبکه بهداشت و درمان کشور یعنی برقراری عدالت اجتماعی، همکاری بین بخشی، مشارکت مردمی و استفاده از تکنولوژی مناسب، درتمامی مراحل اجرای برنامه پزشک خانواده روستایی گردید.

 

 

وی افزود:  براساس سیاست های کلی سلامت، ابلاغ شده توسط رهبر معظم انقلاب، افزایش و بهبود کیفیت و ایمنی خدمات و مراقبت های جامع و یکپارچه سلامت  با محوریت عدالت و تاکید بر پاسخگویی، اطلاع رسانی شفاف، اثربخشی، کارآیی و بهره وری باید در قالب شبکه بهداشتی درمانی و منطبق برنظام سطح بندی و ارجاع صورت گیرد.

 

 

وی اضافه کرد: به منظور ارتقای خدمات سلامت روستاییان و لزوم ارائه خدمات بیمه پایه سلامت به تمامی جمعیت روستایی، عشایر و شهرهای با جمعیت کمتر از 20 هزار نفر کشور، با استقرار تیم سلامت و محوریت نظام ارجاع مبتنی بر پزشکی خانواده در سطح اول و تعیین مسیر ارجاع به منظور پذیرش بیماران در سطوح دوم و سوم، دسترسی و برخورداری مردم از خدمات سلامت ارتقا می یابد.

 

 

وی اظهار داشت: در پزشکی خانواده، پزشک خانواده به همراه دیگر اعضای تیم سلامت، مسئولیت مدیریت سلامت افراد و خانوارهای تحت پوشش خود را به عهده داشته، درصورت ارجاع فرد به سایر سطوح، مسئولیت پیگیری اقدامات انجام شده در سطوح بالاتر را نیز به عهده دارد. خدمات سلامت به شکل فعال (Active) به جمعیت تحت پوشش ارائه می شود.

 

 

دکتر شریفی عنوان کرد: ارائه هماهنگ تمامی خدمات سلامت مورد نیاز مردم که شامل طیفی از مراقبت های ارتقای سلامت، پیشگیری از بیماری، تشخیص، مدیریت درمان و پیگیری، بازتوانی، مراقبت های تسکینی و نیز مراقبت های مزمن طولانی در منزل می شود،  در سیستمی تحت عنوان نظام ارائه خدمات سلامت صورت می گیرد.

 

 

وی خاطر نشان کرد: این مراقبت ها از طریق سطوح و واحدهای مختلف خدمات در نظام سلامت، در طول زندگی (از بدو تولد تا مرگ) تضمین می شود. مراقبت های اولیه سلامت، خدمات اساسی سلامت است؛ مبتنی بر روش های کاربردی، از نظر علمی، معتبر و ازنظر اجتماعی، پذیرفتنی، که از طریق مشارکت کامل فرد و خانواده در دسترس جامعه قرار می گیرد و با هزینه ای که جامعه بتواند در هر مرحله از توسعه، با روحیه خوداتکایی و خودگردانی از عهده آن برآید.

 

معاون بهداشت می گوید: در نظام ارجاع، ارائه خدمات سلامت به صورت زنجیرهای مرتبط و تکاملی است تا چنانچه مراجعه کننده از واحد محیطی سطح اول به خدمات تخصصی تر نیاز داشت، بتوان او را به سطوح  بالاتر ارجاع نموده، نتیجه و پسخوراند اقدامات درمانی در سطوح  بالاتر به سطوح پایین تر جهت پیگیری درمان را دریافت و مشاهده نمود.

 

وی تصریح کرد: چیدمان واحدهای ارائه دهنده خدمات و مراقبت های سلامت به نحوی است که دسترسی  عادلانه، کم هزینه، سریع و باکیفیت مردم را به خدمات سلامتی میسر می سازد.

 

 

رئیس مرکز بهداشت استان خوزستان ابراز داشت: خدمات و مراقبت های سلامت در سه سطح در اختیار افراد و جامعه تحت پوشش گذاشته می شود:

 

الف- سطح اول: شامل خدمات/مراقبت های اولیه سلامت فرد و جامعه است. خدمات سطح اول در نقطه آغازین، توسط واحدی در نظام سلامت  (مراکز ارائه خدمت، خانه های بهداشت و پایگاه های سلامت) ارائه می گردد. این واحدها به طور معمول در جایی نزدیک به محل زندگی مردم قراردارد و در آن، نخستین تماس فرد با نظام سلامت ازطریق پزشک خانواده یا تیم سلامت اتفاق می افتد. مرکز ارائه خدمات مرکزی است که ازنظر ساماندهی نیروی انسانی، برنامه کاری، تجهیزات، مواد و وسایل مصرفی آمادگی مستمر برای حداقل خدمات پزشک و دارو در داروخانه فعال را دارد.

ب- سطح دوم و سوم: شامل خدمات تخصصی و فوق تخصصی می شود که توسط واحدهای سرپایی و بستری در نظام سلامت ارائه می گردد. این خدمات شامل خدمات تشخیصی، درمانی و توانبخشی/نوتوانی تخصصی است.

خدمات سطح اول به کلیه جمعیت ساکن فعال روستائیان، عشایر و ساکنین شهرهای با جمعیت کمتر از 20 هزار نفر اعم از تحت پوشش صندوق روستاییان و عشایر، سایر صندوق های سازمان، سایر سازمان های بیمه گر پایه، فاقدپوشش بیمه و افراد غیرایرانی ارائه می شود.

 

 

وی افزود: در شرایط معمول، اولین محل مراجعه بیمار خانه بهداشت/پایگاه سلامت است، پس از ارائه خدمت توسط بهورز یا مراقب سلامت، درصورت لزوم و بنابر آنچه در پروتکل ها ابلاغ شده است، فرد توسط بهورز یا مراقب به مراکز ارائه خدمت ارجاع می شود. تحت شرایط اضطرار بیمار می تواند مستقیماً به پزشک خانواده مراجعه کند. پزشک خانواده موظف است بیماران ارجاعی خانه های بهداشت یا پایگاه های سلامت را ویزیت و درمان نموده، نتیجه قدامات ویا موارد قابل پیگیری سیر درمان را به اطلاع خانه بهداشت یا پایگاه  سلامت ارجاع دهنده برساند. درصورت نیاز بیمار، پزشک خانواده با تکمیل فرم ارجاع بیمار را به سطح دوم یا سوم ارجاع می نماید.

 

 

وی بیان داشت: ارجاع بیماران به متخصصین سطح دوم خدمات، توسط پزشکان خانواده مستقر در سطح اول صورت می گیرد. در این نظام بیمار به پزشک خانواده مراجعه می‌کند و در صورت نیاز به پزشک متخصص ارجاع داده می‌شود و بیمارستان و مراجع درمانی نیز موظف هستند پیرامون اقدامات انجام‌شده و خدمات ارائه‌شده به بیمار، پزشک خانواده را مطلع سازند. خدمات ارائه‌شده توسط نظام سلامت و حرکت بیمار برای دریافت این خدمات در سطوح مختلف و نظام‌مند صورت می پذیرد. به این ساز وکار نظام‌مند، نظام ارجاع گفته می‌شود. این ساز و کار برای پیشگیری از نتایجی همچون عدم دریافت پاسخ لازم به دلیل عدم شناخت بیمار و پزشک، ارائه خدمات تکراری و بی‌اثر، عدم ثبت سوابق درمانی و اطلاعات بیماری، اتلاف امکانات پیچیده برای امراض ساده یا بالعکس، عدم امکان پیگیری بیمار توسط تیم سلامت، مصرف بی‌رویه و خودسرانه دارو به دلیل تکرار درمان از سوی پزشکان و خستگی بیمار از عدم دریافت پاسخ صحیح و هم‌چنین اتلاف خدمات پاراکلینیکی و افزایش هزینه واردشده به اقتصاد خانواده و دولت به دلیل عدم دریافت درمان مناسب طراحی شده است. حرکت بیمار جهت دریافت خدمات سلامت را «پزشک خانواده» تعیین می‌کند.

 

 

دکتر شریفی در پایان بیانات خود گفت: بطور کلی برنامه پزشکی خانواده در جهان، هدفی والاتر از درمان بیماری ها دارد و می توان اهداف آن را به این شکل خلاصه نمود:

• ترویج سبک زندگی سالم ، خودمراقبتی و فرهنگ سلامت
• جامع نگری و جامعه نگری و ارتقای سلامت فرد، خانواده و جامعه
• پیشگیری از بیماری های شایع و مهم بر اساس نیاز فرد
• شناسایی زودهنگام بیماری ها (ترجیحا قبل از علامت دار شدن) و درمان زودهنگام آنها
• درمان بیماری ها و تسهیل دسترسی به خدمات «با کیفیت» تشخیصی درمانی و سلامت محور «مورد نیاز»  افراد به شکل مقرون به صرفه برای همه افراد
• ارائه خدمات بر اساس نیازسنجی سلامت فرد ، خانواده و جامعه با بهره گیری از مشاوره سایر رشته های پزشکی و خدمات سلامت و نه صرفا تعدادی بسته خدمتی محدود

وی عنوان کرد: در حال حاضر، فردی که با دفترچه بیمه از روستا وارد شهر می‌شود و نیازمند خدمات تخصصی است، با سرگردانی و سردرگمی مواجه می‌شود. اگر بتوانیم نظم و نظامی پذیرفتنی در این مسیر ایجاد کنیم و فرآیند ارجاع و پذیرش به درستی سامان یابد، گام بلندی در جهت عدالت و رضایت مردم برداشته‌ایم. یکی دیگر از نقاط ضعف مهم این برنامه، اشکالات اساسی در نظام پرداخت است؛ چرا که در حال حاضر، پرداخت‌ها بر مبنای درمان بیماری انجام می‌شود، نه تلاشی برای حفظ سلامتی مردم.

 

 

وی ادامه داد: این شناخت سه‌گانه (گذشته، حال و آینده) بنیاد برنامه‌ریزی و اقدام خردمندانه است. پس از این مرحله، در فرآیند استقرار و اجرا، بایستی به اصولی چند توجه ویژه مبذول شد؛ اول، این اقدام نیازمند برخورداری از منابع مالی پایدار و مطمئن است؛ دوم، این طرح باید به‌صورت تدریجی و مرحله‌به‌مرحله پیش رود، چراکه اجرای شتاب‌زده آن، بدون فراهم بودن بسترهای لازم، نه‌تنها سودمند نخواهد بود، بلکه ممکن است به اختلال در نظام موجود بینجامد؛ سوم، نباید فراموش کرد که ما با تغییر یک رفتار اجتماعی مواجه هستیم، تغییری که مستلزم آماده‌سازی افکار عمومی و آشنایی تدریجی مردم با الگوهای جدید خدمات سلامت است.

 

 

وی تاکید کرد: اجرای موفق این طرح نیازمند شکل‌گیری و فعالیت یک ستاد ملی منسجم و مقتدر است که بتواند هدایت، نظارت و پشتیبانی از این فرآیند تحولی را به شکلی مؤثر بر عهده گیرد و هدف نهایی اجرای برنامه پزشکی خانواده و نظام ارجاع، اجرای تحولی بنیادین در ساختار ارائه خدمات سلامت در کشور است.

 

 

 

گفتنی است:

 اجرای برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع، به دلیل سطح‌بندی خدمات، می تواند گامی اساسی در مسیر تحقق عدالت سلامت و ارتقای بهره‌وری منابع ملی بردارد.