روزجهانی و هفته ملی سالمند: 8 لغایت 14مهر ۱۴۰۴
نقش تغذیه در دوران سالمندی: کلید سلامت و کیفیت زندگی
زهرا باقری کارشناس ارشد گروه بهبود تغذیه جامعه مرکز بهداشت استان خوزستان گفت: تغذیه صحیح در دوران سالمندی نقش کلیدی در حفظ سلامت جسمانی و روانی، پیشگیری از بیماری‌ها و بهبود کیفیت زندگی دارد. رعایت رژیم غذایی متعادل، مصرف کافی ریزمغذی‌ها و فیبر، و پرهیز از غذاهای فرآوری‌شده از توصیه‌های مهم برای سالمندان است.
به گزارش روابط عمومی معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز، زهرا باقری کارشناس ارشد گروه بهبود تغذیه جامعه مرکز بهداشت استان خوزستان همزمان با "هفته ملی سالمند: 8 لغایت 14مهر ۱۴۰۴ " گفت: با افزایش سن، بدن انسان دستخوش تغییراتی ساختاری و عملکردی می‌شود که نقش تغذیه را در حفظ سلامت، پیشگیری از بروز بیماری‌ها و ارتقای کیفیت زندگی سالمندان بسیار پررنگ می‌کند. امروزه افزایش امید به زندگی باعث شده جمعیت سالمندان در دنیا و ایران رو به رشد باشد و توجه ویژه به تغذیه صحیح در این دوران ضروری‌تر از همیشه به نظر برسد.
نیازهای تغذیه‌ای در سالمندان
وی افزود: در دوران سالمندی، نیاز انرژی بدن معمولاً کاهش می‌یابد که دلیل آن کم شدن توده عضلانی و کاهش سطح فعالیت فیزیکی است. اما نیاز به پروتئین، ویتامین‌ها و املاح نه تنها کاهش نمی‌یابد، بلکه در بسیاری موارد بیشتر از بزرگسالان جوان توصیه می‌شود. کمبود دندان، اختلالات گوارشی، کاهش حس چشایی و بویایی، و بیماری‌های زمینه‌ای نیز می‌توانند دریافت مواد مغذی کافی را با چالش روبرو کنند.
نیاز سالمندان به درشت‌مغذی‌ها (کربوهیدرات، پروتئین و چربی) و ریزمغذی‌ها (ویتامین و مواد معدنی):
- پروتئین: دریافت پروتئین کافی برای حفظ توده عضلانی و پیشگیری از ضعف و کم‌تحرکی توصیه می‌شود.
- چربی: چربی‌ها ترجیحاً باید از منابع غیراشباع مانند روغن زیتون، مغزها و ماهی انتخاب شوند و مصرف چربی‌های اشباع و ترانس (مانند کره، روغن جامد نباتی، مارگارین، خامه پرچرب، گوشت‌های فراوری‌شده، فست‌فودها و شیرینی‌های صنعتی) محدود شود تا خطر بیماری‌های قلبی عروقی کاهش یابد.
- کربوهیدرات: مصرف کربوهیدرات‌های پیچیده مانند نان سبوس‌دار، برنج قهوه‌ای و سیب‌زمینی به جای قندهای ساده می‌تواند به کنترل قند خون و تامین فیبر لازم کمک کند.
وی عنوان کرد: سالمندان بسیار مستعد کمبود ریزمغذی‌هایی مانند ویتامین D، کلسیم، ویتامین B12، آهن و اسید فولیک هستند. کاهش تولید یا جذب این مواد حیاتی می‌تواند منجر به مشکلات استخوانی، کم‌خونی و ضعف عمومی شود. مصرف مواد غذایی غنی از این ریزمغذی‌ها مانند لبنیات، ماهی، زرده تخم مرغ، غلات غنی‌شده، سبزیجات برگ سبز و گوشت‌های کم‌چرب (ترجیحاً مرغ و ماهی) اهمیت ویژه‌ای دارد.
نیاز سالمندان به فیبر و مایعات:
- فیبر: یبوست یکی از مشکلات شایع سالمندان است و مصرف روزانه فیبر کافی از طریق میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات و غلات سبوس‌دار به پیشگیری از آن کمک شایانی می‌کند.
- مایعات: دریافت مایعات به میزان ۶ تا ۸ لیوان در روز (در صورت منع نشدن از سوی پزشک) برای جلوگیرى از کم‌آبی بدن و تسهیل عملکرد کلیه‌ها ضروری است.
پیشگیری و کنترل بیماری‌ها
تغذیه صحیح می‌تواند نقش اصلی در پیشگیری از بیماری‌های قلبی، فشار خون بالا، دیابت نوع ۲، پوکی استخوان، کم‌خونی و زوال عقل داشته باشد. کاهش مصرف نمک و شکر، پرهیز از غذاهای فرآوری‌شده و صنعتی و انتخاب غذاهای خانگی و تازه بخش مهمی از رژیم سالم سالمندان است. توصیه می‌شود دریافت پروتئین در بیماران کلیوی و مصرف چربی در بیماران قلبی و دیابتی با مشورت متخصص تغذیه و پزشک تنظیم شود.
نقش تغذیه در سلامت ذهن و روان
تحقیقات جدید نشان می‌دهد دریافت ریزمغذی‌ها شامل ویتامین‌ها و مواد معدنی، اسیدهای چرب امگا۳ و ویتامین‌های گروه B در بهبود عملکرد مغزی، کاهش افسردگی و کندکردن روند زوال عقل در سالمندان مؤثر است. تنوع غذایی، مصرف سبزیجات رنگی، ماهی و مغزدانه‌ها به سلامت روانی و ذهنی کمک می‌کنند.
پیشنهادات تغذیه‌ای برای بهبود کیفیت زندگی سالمندان:
- وعده‌های غذایی کوچک و سبک: سالمندان بهتر است وعده‌های غذایی خود را به چند وعده کوچک و سبک در طول روز تقسیم کنند تا هضم راحت‌تر و انرژی پایدارتر داشته باشند.
- غذاهای نرم و پخته: تهیه غذاهای نرم و پخته (مانند خوراک‌های آبکی، سوپ و سبزیجات بخارپز) برای افرادی که مشکل بلع یا جویدن دارند توصیه می‌شود.
- مصرف سبزیجات و میوه‌ها: مصرف سبزیجات رنگی، میوه‌های تازه، لبنیات کم‌چرب و پروتئین‌های باکیفیت مثل ماهی، مرغ و تخم‌مرغ در برنامه غذایی روزانه اهمیت زیادی دارد.
- پرهیز از غذاهای فرآوری‌شده: پرهیز از مصرف بیش از حد نمک، شکر و غذاهای فرآوری‌شده (مثل سوسیس، کالباس و کنسرو) مورد تأکید است.
- مصرف آب کافی: مصرف آب کافی و نوشیدنی‌های سالم مثل دوغ کم‌نمک یا آبمیوه‌های طبیعی تازه فراموش نشود.
باقری خاطر نشان کرد: سالمندان با فعالیت بدنی منظم، ساعات غذایی مشخص و مراقبت از سلامت دهان و دندان، می‌توانند زندگی سالم‌تر و پرنشاط‌تری داشته باشند. در صورت نیاز به مکمل ویتامین یا مواد معدنی، حتماً با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت شود.
کارشناس ارشد گروه بهبود تغذیه جامعه مرکز بهداشت استان خوزستان اظهار داشت: تغذیه صحیح در سالمندان نه‌تنها ضامن سلامت جسمانی بلکه بهبود کیفیت زندگی، حفظ استقلال فردی و مشارکت فعالانه آن‌ها در جامعه است. آموزش صحیح تغذیه، پیگیری منظم پزشکی و حمایت اجتماعی، سرمایه‌گذاری مؤثری برای جامعه سالخورده و خانواده‌ها خواهد بود.
نظر دهید